کد مطلب:224210 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:164
شیخ بهائی
شیخ بهائی از مفاخر اسلام و عالم تشیع است از فلاسفه و قهرمانان دانشگاه اسلام است در همه علوم دستی قوی داشته
متولد 4 شنبه 17 ذی حجه سال 953، در شهر بعلبك متوفی 12 شوال سال 1031 در اصفهان: و قبرش در كنار بارگاه حضرت رضا علیه السلام
در تعمیر قبر شیخ و آینه كاری آن شرح حالی به اجمال علامه مرحوم حاجی میرزا علی اكبر نوقانی مشهدی ره نگاشته كه عین همان را نقل می كنیم:
این شعر را شیخ بهائی گفت و دستور داد در آستان قدس بنویسند
ان جئت اقص قصة الشوق الیك
ان جئت الی الطوس فبا الله علیك
قبل عنی ضریح مولای و قل
قدمات بهائیك بالشوق الیك
شیخ بهائی دارای قبری نورانی است كه از آینه و مرمر بنا شده است و شیخ خبر داده كه قبر من نورانی خواهد شد و این از همان حسن نیت و ارادت او به مقام شامخ امام رضا علیه السلام كه پس از چندین صد سال قبر او را مانند قطعه ی بلور روشن نمودند طول قبرش 4 ضربدر 8 و صندوق برنجی داشته كه در اطراف آن این اشعار نوشته شده است [1] .
شد از فراق تو جا ناقد كشیده خمیده
هزار خار مغیلان به پای دیده خلیده
شب گذشته به یاد تو مردمان دو چشمم
هزار غوطه به خون خورد تا سفیده دمیده
بشور زار بود بیشتر چراگه آهو
بحیرتم كه غزالم چرا زدیده رمیده
ای خاك تیره دلبر ما را نگاه دار
این نور چشم ماست كه در بر گرفته ی
هو الحی الذی لا یموت
راقد هذا المرقد الشریف هو الشیخ الاجل العالم الربانی و النحریر الصمدانی عین الفقهاء و المحدثین و لسان الحكماء و المتكلمین مجمع دقایق العلوم و غرایبها و منبع حقایق الفضائل و عجایبها مجدد مذهب الاثنا عشریه رأس المأة العاشره شیخ الاسلام (بهاء الملة و الدین محمد) بن عزالدین حسین بن عبدالصمد بن شمس الدین محمد بن علی بن حسین بن
[ صفحه 238]
كلیه ی كتاب های موجوده در كتابخانه مزبور از خطی و چاپی مصور و غیرمصور و قرآن های خطی و كتب ادعیه و مرقع های مصور و غیر مصور و قطعات خطوط خوش نویس ها و اساتید و طومارها و كتب ایرانی و فرنگی و عربی و تركی و تابلوهای نقاشی و غیرها و به طور كلی آن چه و از هر مقوله كتاب كه فعلا در كتابخانه موجود است و هر قدر قرآن و مرقع و قطعه و تابلو و طومار در آن است و درب كتابخانه بر آن ها بسته می شود بدون استثناء به علاوه اثاثیه متعلقه به كتابخانه مزبور كه فعلا در تصرف كتابخانه است بر آستاه ی مقدسه و عتبه عرش مرتبه ی مولی الموالی سلطان سریر ارتضا علی بن موسی الرضا علیه و علی آبائه الف الف تحیة و ثنا كه شعبه ای از كتابخانه مقدسه ی رضویه باشد كه كافه و عامه افراد سكنه ایران بدون رعایت ملیت حق استفاده داشته و هر یك از افرد درخور استعداد خود عندالحاجة از مندرجات بین الدفتین و از مدونات در آن ها استفاده نمایند، و شروط ضمن العقدهم كه قابل هیچ گونه تغییر و تبدیل نخواهد بود از قرار ذیل است:
اول خان های مزبوره ابدیا ممحض برای كتابخانه است چنانكه الان هم هست و در هیچ عصری قابل تغییر و تبدیل با حسن و غیرهما و مورد هیچگونه استفاده به غیر عنوان مزبور از قبیل اجاره و غیرها نخواهد بود كه: الوقوف علی حسب ما یقفها واقفها و فقط معدومهیا برای كتابخانه و ورود مستفیدین و توقف موقت آنان در موقع استفاده است و كتابخانه مزبوره چنان كه ذكر شد همین طهران و همان عمارات مزبوره است كه در هیچ عصری و هیچ وقتی حق تغییر محل و نقل كتب و مصاحف و باقی مذكورات را به محل دیگر ندارند فمن بدله بعدما سمعه فانما اثمه علی الذین یبدلونه و علیه لعنة الله و الملائكة و الناس اجمعین و اما خود واقف در صورتی كه مصلحت دید و صرفه وقف را احراز كرد می تواند تبدیل محل دیگر نماید و این حق فقط خاص واقف است لا غیر.
دوم - كتابخانه مزبور باید همه روزه غیر از ایام تعطیل عمومی برای استفاده عموم باز باشد و كتاب هائی را كه مورد احتیاج تقاضاكنندگان است در خود قرائت خانه برای مطالعه و استفاده (به شرایطی كه در نظام نامه ذكر و قید شده است) به آن ها بدهند و در دسترس آن ها بگذارند قارئین و مطالعه كنندگان هم مكلف در رعایت شرایط مقرره در نظامنامه و موظف به عدم تخلف از آن خواهند بود.
سیم - بیرون دادن و بردن كتاب و قرآن و غیرها از كتابخانه مطلقا ممنوع است و احدی حق بیرون داد و بیرون بردن از كتابخانه را ندارد. قرآن ها و كتب ادعیه را اعم از خطی یا چاپی برای تماشا به غیر مسلم ندهند خطوط مباركه ائمه اطهار علیهم السلام را
[ صفحه 239]
جز از زیر محفظه آینه به نظر و زیارت احدی نرسانند.
چهارم - كتب مصور خطی یا چاپی را كه به واسطه قدمت ذی قیمت است به دست هر كس ندهند و اگر ضرورت اقتضا كند باید در اطاق دیگر غیر از قرائتخانه عمومی با حضور متولی و مدیر و یكی از نظار و یا با حضور مدیر یا یك نفر از نظار، ارائه داده و پس از رفع حاجت بلافاصله به جای خود عودت دهند
پنجم - كتاب هائی را كه نسخه آن منحصر در فرد است و یا كم یاب جز به دست اشخاص معتمد و مورد اطمینان و وثوق ندهند و در حین قرائت و استفاده اشخاص از كتب مزبوره كاملا مواظبت نمایند كه در موقع ورق زدن انگشت ها را به آب دهان تر نكنند و با فشار مستلزم ایجاد چین و شكن ورق نزنند به عبارة اخری متصدیان امور كتابخانه و كتابدارها باید شرایط مذكوره در نظامنامه را پیوسته و برای همیشه در نظر داشته باشند و متصدیان قرائتخانه در نوبت كشیك خود و موقع كتاب دادن به تقاضاكنندگان و مطالعه كنندگان و قبل از ورق زدن و استفاده باید ایشان را به نظامات متذكر و آگاه كنند كه از امور مزبوره اجتناب نموده و لوازم نظافت را كاملا رعایت كنند و اگر تذكر و آگاهی مفید نیفتاد كتاب را از آن ها گرفته به كتابدار برسانند.
ششم - استعمال دخانیات و مواد ناریه در كتابخانه به نحو الاطلاق ممنوع است و باید عموما در تمام اوقات پاكیزگی و نظافت را نموده و از استعمال چیزهائی كه مورث حریق و خسارت است جدا احتراز و اجتناب جویند خاصه مدیر كتابخانه مكلف است كه دقیقا مواظب باشد و كتابدارها مطلقا در مخزن كتابخانه دخانیات و مواد محترقه استعمال نكنند كه خدای ناخواسته موجب حریق و خسارت شود و در صورت مشاهده تخلف، متخلف را از خدمت منفصل نمایند.
هفتم - در موقع احتیاج كتاب ها به صحافی باید در خود كتابخانه صحافی شود بیرون دادن از كتابخانه چنانكه در ضمن شرط سیم ذكر شده است ممنوع است و در موقع لزوم باید در خود كتابخانه در تحت نظر متولی و یا مدیر و یك نفر از نظار صحافی شود خصوصا كتاب های صورتی و قمیتی و دارای سرلوحه های مهم تذهیب كاری و كتابهائی كه قدمت تاریخی دارد و یا ممضی و مصدق به امضاء و تصدیق سلاطین و اساتید است جدا باید در تحت نظر مدیر و كتابدار مسئول با اجازه متولی صحافی شود كه تصاویر و سر لوحه ها سرقت نشود.
هشتم - تولیت موقوفه مزبوره مادام حیوة الواقف ب خود واقف است منحصرا واحدی را حق دخالت در امور كتابخانه و بازجوئی از عملیات واقف نخواهد بود و فقط خود واقف مستقلا در مطلق امورات كتابخانه غیر از فروش مختاریت دارد لا غیر و در صورتی كه تبدیل كتابخانه را به محلی دیگر
[ صفحه 240]
صلاح بداند و صرفه ی وقف را احراز نماید چنان كه در شرط اول ذكر شده است می تواند تبدیل كند و این حق، تعدی و تجاوز به غیر واقف نخواهد كرد و متولی های بعدی این حق را ندارند و بعد از واقف امر تولیت همیشه و در هر عصر از اعصار آتیه مفوض است به نایب التولیه آستان قدس رضوس كه متصدی امورات تولیتی آستانه مقدسه باشد و با نظارت دوصبیه ی واقف خیر مواقف مسمیتان (عزت ملك) و (ملك خانم) و مدعی العموم دیوان عالی تمیز كه متصدی شغل مدعی العمومی و داخل در خدمت باشد و بعد از دوصبیه ی مرقومتان قائم مقام آن ها را در امر نظارت اولاد آن ها هستند نسلا بعد نسل و بطنا بعد بطن با تقدم طبقه سابقه بر لاحقه و تقدم ذكور هر طبقه بر اناث و در هر طبقه هم یك نفر از اولد هر یك از صبیتان كه دو نفر خواهند شد نظارت خواهند داشت به شرط الارشدیة و الاصلحیة و در صورتی كه در طبقات اولاد كه نظارت راجع به آن ها خواهد شد واجد الوصفین متعدد باشد اكبر آن ها كه واجد و صفین است نظارت خواهد داشت و در صورت تساوی در سن، تعیین آن دو نفر بقرعه شرعیه باید بشود و در صورت انقراض اولاد مطلقا ذكورا و اناثا امر نظارت منحصرا راجع است به همان مدعی العموم دیوان عالی تمیز، و تولیت كما ذكر راجع به نایب التولیه آستانه مقدسه رضویه است در خاتمه مرقوم می شود كه حق التولیه و حق النظاره و مخارج كتابخانه و تعیین اجزا و مستخدمین و حقوق آن ها به شرحی است كه بعدا معین خواهد شد و صیغه وقف جاری و قبض و اقباض به عمل آمد - فصار وقفا صحیحا شرعیا بحیث لا یباع و لا یورث و لا یرهن و برای تعیین حق الثبت قیمت موقوفه مزبور از عمارت و كتب و غیرها مبلغ یك ملیون ریال (یكصد هزار تومان) است به تاریخ ششم آبان ماه (1316) محل امضاء محمد حسین اللهم وقفنا بتوفیقاتك و بارك علینا دفتر اسناد رسمی شماره 28 حوزه مركز، با احراز هویت واقف تمام مراتب مسطوره در این ورقه در نزد این جانب واقع شد به تاریخ متن العبد احمد التفرشی (محل مهر) به مهر و امضاء صاحب محضر (احمد تفرشی) این ورقه كه در صفحه 79 شماره 8194 دفتر 19 صاحب دفتر ثبت شده است. در دفتر 21 این جانب نماینده ثبت اسناد هم در صفحه (51050) دفتر اسناد رسمی شماره 28 در تحت 7976 در تاریخ 6 / 8 / 1316 به ثبت رسید دفتر اسناد رسمی نمره 28. این بود سواد وقفنامه امیدواریم واقف معزی الیه كتابخانه را به تصرف وقف دادند كه عكس آن در همین كتاب دیده می شود.
[ صفحه 241]
متولد 4 شنبه 17 ذی حجه سال 953، در شهر بعلبك متوفی 12 شوال سال 1031 در اصفهان: و قبرش در كنار بارگاه حضرت رضا علیه السلام
در تعمیر قبر شیخ و آینه كاری آن شرح حالی به اجمال علامه مرحوم حاجی میرزا علی اكبر نوقانی مشهدی ره نگاشته كه عین همان را نقل می كنیم:
این شعر را شیخ بهائی گفت و دستور داد در آستان قدس بنویسند
ان جئت اقص قصة الشوق الیك
ان جئت الی الطوس فبا الله علیك
قبل عنی ضریح مولای و قل
قدمات بهائیك بالشوق الیك
شیخ بهائی دارای قبری نورانی است كه از آینه و مرمر بنا شده است و شیخ خبر داده كه قبر من نورانی خواهد شد و این از همان حسن نیت و ارادت او به مقام شامخ امام رضا علیه السلام كه پس از چندین صد سال قبر او را مانند قطعه ی بلور روشن نمودند طول قبرش 4 ضربدر 8 و صندوق برنجی داشته كه در اطراف آن این اشعار نوشته شده است [1] .
شد از فراق تو جا ناقد كشیده خمیده
هزار خار مغیلان به پای دیده خلیده
شب گذشته به یاد تو مردمان دو چشمم
هزار غوطه به خون خورد تا سفیده دمیده
بشور زار بود بیشتر چراگه آهو
بحیرتم كه غزالم چرا زدیده رمیده
ای خاك تیره دلبر ما را نگاه دار
این نور چشم ماست كه در بر گرفته ی
هو الحی الذی لا یموت
راقد هذا المرقد الشریف هو الشیخ الاجل العالم الربانی و النحریر الصمدانی عین الفقهاء و المحدثین و لسان الحكماء و المتكلمین مجمع دقایق العلوم و غرایبها و منبع حقایق الفضائل و عجایبها مجدد مذهب الاثنا عشریه رأس المأة العاشره شیخ الاسلام (بهاء الملة و الدین محمد) بن عزالدین حسین بن عبدالصمد بن شمس الدین محمد بن علی بن حسین بن
[ صفحه 238]
كلیه ی كتاب های موجوده در كتابخانه مزبور از خطی و چاپی مصور و غیرمصور و قرآن های خطی و كتب ادعیه و مرقع های مصور و غیر مصور و قطعات خطوط خوش نویس ها و اساتید و طومارها و كتب ایرانی و فرنگی و عربی و تركی و تابلوهای نقاشی و غیرها و به طور كلی آن چه و از هر مقوله كتاب كه فعلا در كتابخانه موجود است و هر قدر قرآن و مرقع و قطعه و تابلو و طومار در آن است و درب كتابخانه بر آن ها بسته می شود بدون استثناء به علاوه اثاثیه متعلقه به كتابخانه مزبور كه فعلا در تصرف كتابخانه است بر آستاه ی مقدسه و عتبه عرش مرتبه ی مولی الموالی سلطان سریر ارتضا علی بن موسی الرضا علیه و علی آبائه الف الف تحیة و ثنا كه شعبه ای از كتابخانه مقدسه ی رضویه باشد كه كافه و عامه افراد سكنه ایران بدون رعایت ملیت حق استفاده داشته و هر یك از افرد درخور استعداد خود عندالحاجة از مندرجات بین الدفتین و از مدونات در آن ها استفاده نمایند، و شروط ضمن العقدهم كه قابل هیچ گونه تغییر و تبدیل نخواهد بود از قرار ذیل است:
اول خان های مزبوره ابدیا ممحض برای كتابخانه است چنانكه الان هم هست و در هیچ عصری قابل تغییر و تبدیل با حسن و غیرهما و مورد هیچگونه استفاده به غیر عنوان مزبور از قبیل اجاره و غیرها نخواهد بود كه: الوقوف علی حسب ما یقفها واقفها و فقط معدومهیا برای كتابخانه و ورود مستفیدین و توقف موقت آنان در موقع استفاده است و كتابخانه مزبوره چنان كه ذكر شد همین طهران و همان عمارات مزبوره است كه در هیچ عصری و هیچ وقتی حق تغییر محل و نقل كتب و مصاحف و باقی مذكورات را به محل دیگر ندارند فمن بدله بعدما سمعه فانما اثمه علی الذین یبدلونه و علیه لعنة الله و الملائكة و الناس اجمعین و اما خود واقف در صورتی كه مصلحت دید و صرفه وقف را احراز كرد می تواند تبدیل محل دیگر نماید و این حق فقط خاص واقف است لا غیر.
دوم - كتابخانه مزبور باید همه روزه غیر از ایام تعطیل عمومی برای استفاده عموم باز باشد و كتاب هائی را كه مورد احتیاج تقاضاكنندگان است در خود قرائت خانه برای مطالعه و استفاده (به شرایطی كه در نظام نامه ذكر و قید شده است) به آن ها بدهند و در دسترس آن ها بگذارند قارئین و مطالعه كنندگان هم مكلف در رعایت شرایط مقرره در نظامنامه و موظف به عدم تخلف از آن خواهند بود.
سیم - بیرون دادن و بردن كتاب و قرآن و غیرها از كتابخانه مطلقا ممنوع است و احدی حق بیرون داد و بیرون بردن از كتابخانه را ندارد. قرآن ها و كتب ادعیه را اعم از خطی یا چاپی برای تماشا به غیر مسلم ندهند خطوط مباركه ائمه اطهار علیهم السلام را
[ صفحه 239]
جز از زیر محفظه آینه به نظر و زیارت احدی نرسانند.
چهارم - كتب مصور خطی یا چاپی را كه به واسطه قدمت ذی قیمت است به دست هر كس ندهند و اگر ضرورت اقتضا كند باید در اطاق دیگر غیر از قرائتخانه عمومی با حضور متولی و مدیر و یكی از نظار و یا با حضور مدیر یا یك نفر از نظار، ارائه داده و پس از رفع حاجت بلافاصله به جای خود عودت دهند
پنجم - كتاب هائی را كه نسخه آن منحصر در فرد است و یا كم یاب جز به دست اشخاص معتمد و مورد اطمینان و وثوق ندهند و در حین قرائت و استفاده اشخاص از كتب مزبوره كاملا مواظبت نمایند كه در موقع ورق زدن انگشت ها را به آب دهان تر نكنند و با فشار مستلزم ایجاد چین و شكن ورق نزنند به عبارة اخری متصدیان امور كتابخانه و كتابدارها باید شرایط مذكوره در نظامنامه را پیوسته و برای همیشه در نظر داشته باشند و متصدیان قرائتخانه در نوبت كشیك خود و موقع كتاب دادن به تقاضاكنندگان و مطالعه كنندگان و قبل از ورق زدن و استفاده باید ایشان را به نظامات متذكر و آگاه كنند كه از امور مزبوره اجتناب نموده و لوازم نظافت را كاملا رعایت كنند و اگر تذكر و آگاهی مفید نیفتاد كتاب را از آن ها گرفته به كتابدار برسانند.
ششم - استعمال دخانیات و مواد ناریه در كتابخانه به نحو الاطلاق ممنوع است و باید عموما در تمام اوقات پاكیزگی و نظافت را نموده و از استعمال چیزهائی كه مورث حریق و خسارت است جدا احتراز و اجتناب جویند خاصه مدیر كتابخانه مكلف است كه دقیقا مواظب باشد و كتابدارها مطلقا در مخزن كتابخانه دخانیات و مواد محترقه استعمال نكنند كه خدای ناخواسته موجب حریق و خسارت شود و در صورت مشاهده تخلف، متخلف را از خدمت منفصل نمایند.
هفتم - در موقع احتیاج كتاب ها به صحافی باید در خود كتابخانه صحافی شود بیرون دادن از كتابخانه چنانكه در ضمن شرط سیم ذكر شده است ممنوع است و در موقع لزوم باید در خود كتابخانه در تحت نظر متولی و یا مدیر و یك نفر از نظار صحافی شود خصوصا كتاب های صورتی و قمیتی و دارای سرلوحه های مهم تذهیب كاری و كتابهائی كه قدمت تاریخی دارد و یا ممضی و مصدق به امضاء و تصدیق سلاطین و اساتید است جدا باید در تحت نظر مدیر و كتابدار مسئول با اجازه متولی صحافی شود كه تصاویر و سر لوحه ها سرقت نشود.
هشتم - تولیت موقوفه مزبوره مادام حیوة الواقف ب خود واقف است منحصرا واحدی را حق دخالت در امور كتابخانه و بازجوئی از عملیات واقف نخواهد بود و فقط خود واقف مستقلا در مطلق امورات كتابخانه غیر از فروش مختاریت دارد لا غیر و در صورتی كه تبدیل كتابخانه را به محلی دیگر
[ صفحه 240]
صلاح بداند و صرفه ی وقف را احراز نماید چنان كه در شرط اول ذكر شده است می تواند تبدیل كند و این حق، تعدی و تجاوز به غیر واقف نخواهد كرد و متولی های بعدی این حق را ندارند و بعد از واقف امر تولیت همیشه و در هر عصر از اعصار آتیه مفوض است به نایب التولیه آستان قدس رضوس كه متصدی امورات تولیتی آستانه مقدسه باشد و با نظارت دوصبیه ی واقف خیر مواقف مسمیتان (عزت ملك) و (ملك خانم) و مدعی العموم دیوان عالی تمیز كه متصدی شغل مدعی العمومی و داخل در خدمت باشد و بعد از دوصبیه ی مرقومتان قائم مقام آن ها را در امر نظارت اولاد آن ها هستند نسلا بعد نسل و بطنا بعد بطن با تقدم طبقه سابقه بر لاحقه و تقدم ذكور هر طبقه بر اناث و در هر طبقه هم یك نفر از اولد هر یك از صبیتان كه دو نفر خواهند شد نظارت خواهند داشت به شرط الارشدیة و الاصلحیة و در صورتی كه در طبقات اولاد كه نظارت راجع به آن ها خواهد شد واجد الوصفین متعدد باشد اكبر آن ها كه واجد و صفین است نظارت خواهد داشت و در صورت تساوی در سن، تعیین آن دو نفر بقرعه شرعیه باید بشود و در صورت انقراض اولاد مطلقا ذكورا و اناثا امر نظارت منحصرا راجع است به همان مدعی العموم دیوان عالی تمیز، و تولیت كما ذكر راجع به نایب التولیه آستانه مقدسه رضویه است در خاتمه مرقوم می شود كه حق التولیه و حق النظاره و مخارج كتابخانه و تعیین اجزا و مستخدمین و حقوق آن ها به شرحی است كه بعدا معین خواهد شد و صیغه وقف جاری و قبض و اقباض به عمل آمد - فصار وقفا صحیحا شرعیا بحیث لا یباع و لا یورث و لا یرهن و برای تعیین حق الثبت قیمت موقوفه مزبور از عمارت و كتب و غیرها مبلغ یك ملیون ریال (یكصد هزار تومان) است به تاریخ ششم آبان ماه (1316) محل امضاء محمد حسین اللهم وقفنا بتوفیقاتك و بارك علینا دفتر اسناد رسمی شماره 28 حوزه مركز، با احراز هویت واقف تمام مراتب مسطوره در این ورقه در نزد این جانب واقع شد به تاریخ متن العبد احمد التفرشی (محل مهر) به مهر و امضاء صاحب محضر (احمد تفرشی) این ورقه كه در صفحه 79 شماره 8194 دفتر 19 صاحب دفتر ثبت شده است. در دفتر 21 این جانب نماینده ثبت اسناد هم در صفحه (51050) دفتر اسناد رسمی شماره 28 در تحت 7976 در تاریخ 6 / 8 / 1316 به ثبت رسید دفتر اسناد رسمی نمره 28. این بود سواد وقفنامه امیدواریم واقف معزی الیه كتابخانه را به تصرف وقف دادند كه عكس آن در همین كتاب دیده می شود.
[ صفحه 241]
[1] نقل از ديوان احوال و اشعار مرحوم علامه نوغاني ص.